Odkryj bogatą i ciekawą historię Kazimierza Dolnego, miasta królewskiego, które założone zostało w XIII wieku. Wędrując wąskimi, brukowanymi uliczkami, natkniesz się na zabytkowe kamieniczki z pięknymi arkadowymi podcieniami, które przetrwały próbę czasu. Jednym z najbardziej znanych symboli miasta jest renesansowy Rynek, otoczony kolorowymi kamienicami, który stanowi serce miasta i miejsce licznych wydarzeń kulturalnych.
Kazimierz Dolny, z jego bogatą ofertą kulturalną, zabytkami i niepowtarzalną atmosferą, jest idealnym miejscem na weekendowy wypad czy dłuższy pobyt, gdzie historia i kultura splatają się, tworząc niezapomniane wrażenia. Zapraszamy do odkrywania tego historycznego miasta, które nigdy nie przestaje inspirować!
Początki miasta sięgają wczesnego średniowiecza. Na jednym ze wzgórz istniała osada zwana Wietrzną Górą, która należała do zakonu benedyktynów. W 1811 roku Kazimierz Sprawiedliwy osadę wraz z okolicznymi wsiami przekazał siostrom norbertankom ze Zwierzyńca pod Krakowem. Wietrzna Góra leżała na atrakcyjnym szlaku kupieckim u przeprawy Wisły.
Norbertanki zmieniły nazwę osady na Kazimierz (od imienia darczyńcy). Nazwa została odnotowana w kronikach po raz pierwszy w 1249 roku, a przymiotnik „Dolny” został dodany w latach późniejszych, w celu odróżnienia osady od leżącego w górnym biegu rzeki Kazimierza, założonego pod Krakowem.
Po około 150 latach osada i okoliczne wsie stały się dobrami korony. Władysław Łokietek w 1325r. ufundował kościół parafialny. Założenie miasta oraz budowę zamku obronnego legenda przypisuje Kazimierzowi Wielkiemu. Prawa miejskie zostały przyznane w pierwszej połowie XIV w.
W 1406 r. Władysław Jagiełło dokonał lokacji miasta na prawach magdeburskich z własną jurysdykcją wójtowską. Wytyczono rynek, ulice, wyznaczono działki pod budowę. Jedynie północną część rynku pozostawiono bez zabudowy. Dzięki temu rynek otwarty jest na farę i zamek.
W 1501 r. Kazimierz Dolny został siedzibą starostwa. Zygmunt I Stary, zadłużony u Mikołaja Firleja, nadał w 1519 r. jemu i jego synowi Piotrowi dożywotni urząd starosty kazimierzowskiego. Kazimierz pozostawał we władaniu rodu Firlejów do 1644 r. W tym czasie przebudowany został zamek.
Po pożarach w latach 1561 i 1585 spichlerze oraz domy mieszkalne zostały odbudowane przy wykorzystaniu skał wapiennych z okolicznych wzgórz. Firlejowie dbali także o uprzywilejowanie miasta w handlu zbożem ale także solą, drewnem, potażem, smołą czy owocami (słynne wędzone śliwki) spławianymi Wisłą do Gdańska, który już wcześniej (od XVI do XVII w.) przyczyniał się do rozwoju miasta.
Na handlu zbożem wyrosły kupieckie rody Przybyłów, Czarnotów, Celejów (przybyłych z Włoch). W 1628 r. na Wietrznej Górze osiedlili się franciszkanie, pobudowali klasztor i rozbudowali istniejący (od 1585) kościół. Miasto bogaci się, powstają okazałe kamienice przy rynku i głównych ulicach. Jedną z najpiękniejszych i najbardziej znanych jest podwójna kamienica braci Przybyłów z bogatą dekoracją rzeźbiarską i okazałą attyką. Nową formę zyskuje też kościół farny, którego ozdobą stają się dodatkowo organy, jedne z największych w tym czasie w Polsce.
Złoty wiek Kazimierza Dolnego skończył się w lutym 1656 r. wraz ze spaleniem miasta i zamku przez wojska króla szwedzkiego Karola Gustawa. Powtarzające się przemarsze wojsk i późniejsza zaraza przyczyniły się do upadku miasta.
W 1677 r. Jan III Sobieski wydał dekret pozwalający osiedlać się kupcom ormiańskim, greckim i żydowskim. Ożywienie gospodarcze nie trwało jednak długo. Kolejne wojny polsko-szwedzkie ponownie spustoszyły miasto. Spadło także zapotrzebowanie w Europie na polskie zboże. Kupcy próbowali rozwijać handel drewnem i przemysł szkutniczy. Jednak nie były to zyski podobne do tych osiąganych na handlu zbożem. Późniejsze rozbiory odcięły miasto od rynków zbytu.
18 marca 1831 r. rozegrała się bitwa pod Kazimierzem Dolnym – jedna z bitew powstania listopadowego w czasie której ginie podpułkownik Juliusz Małachowski. W pierwszych dniach powstania styczniowego koncentrują się tu siły powstańcze pod wodzą Leona Frankowskiego. Oba wydarzenia upamiętniają pomniki – w wąwozie Małachowskiego i na terenie dawnego cmentarza parafialnego pomiędzy farą a zamkiem.
W 1869 r. Kazimierz Dolny na blisko 60 lat traci prawa miejskie, stając się osadą rolniczo – rzemieślniczo – handlową. Coraz częściej zaczynają się tu pojawiać artyści, a za nimi i letnicy.
W latach 80. XIX w. powstają tu pierwsze wille i pensjonaty, w tym słynny hotel Berensa. Otwiera się nowa letniskowo – wypoczynkowa karta historii miasta. 31 października 1927 roku miejscowość odzyskała prawa miejskie.
Działania wojenne pierwszej wojny światowej niszczą Kazimierz. W 1915 r. jego teren zostaje poddany ostrzałowi armatniemu. Dodatkowo wycofujące się wojska carskie podpalają miasto, które trafia pod okupację austriacką.
Zniszczenia wojenne dokumentują członkowie Koła Lokalnego Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Kazimierzu, z inicjatywy którego ówczesne władze zakazują odbudowy spalonych zabytków do czasu opracowania odpowiednich projektów. Takie powstają w Kazimierzu dopiero w wolnej Polsce. Ich realizacja odbywa się pod okiem mieszkających w Kazimierzu architektów – konserwatorów: Jana Koszczyca Witkiewicza, Jerzego Siennickiego i Karola Sicińskiego.
Niepodległość przychodzi do Kazimierza w listopadzie 1918 r. Działająca tu Kazimierska Komenda nr 19 dowodzona przez Karola Kuziołę już 1 listopada rozbraja posterunek wojsk austriackich.
W niepodległej Polsce wzrasta ranga Kazimierza, który staje się kolonią artystyczną. Profesor warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych Tadeusz Pruszkowski organizuje tu letnie plenery malarskie dla swoich studentów.
Od 1925 r. działa Bractwo świętego Łukasza i Towarzystwo Przyjaciół Kazimierza zrzeszające mieszkańców i miłośników Miasteczka, także spośród bohemy artystycznej, która angażuje się w ratowanie jego zabytków. Z ich inicjatywy Wiadomości Literackie w 1939 r. poświęciły cały jeden numer Kazimierzowi Dolnemu (nr2/1939).
Druga wojna światowa zaczyna się w Miasteczku 8 września 1939r. Wtedy to niemieckie samoloty przez godzinę bombardują miasto. Dzień później Kazimierz angażuje się w ratowanie skarbów wawelskich. 19 września miasto zajmują Niemcy. Rozpoczyna się krwawa karta w dziejach miasta. Już wiosną 1940 r. Żydzi, stanowiący połowę ludności Kazimierza, zostają wtłoczeni w przestrzeń getta, które Niemcy likwidują z końcem marca 1942r. Dziś o tej żydowskiej historii, która przez wieki spleciona była z polską, pozostała w Miasteczku tylko XVIII – wieczna synagoga, budynek jatek koszernych i kirkut.
18 listopada tego samego roku miasto przeżywa krwawą środę. W wyniku niemieckiej pacyfikacji Kazimierza i wielu okolicznych miejscowości na tzw. Powiślu Lubelskim zamordowano co najmniej 140 osób, drugie tyle przetransportowano do obozów koncentracyjnych. W lipcu 1944 roku miasto zostaje zajęte przez oddziały 69 armii i 7 samodzielnego korpusu kawalerii gwardii 1. Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej.
Po kataklizmie wojny miasto podnosi się z ruin i znów staje się popularnym miejscem odpoczynku. Nad jego odbudową czuwa architekt Karol Siciński. Według jego koncepcji powstaje śródmieście Kazimierza, które w 1994 r. przez Prezydenta RP uznane zostaje za pomnik historii.
Od 1963 r. działa wielooddziałowe Muzeum Nadwiślańskie prezentujące zbiory malarstwa, przyrodnicze, literackie związane z Marią i Jerzym Kuncewiczami oraz historyczne – związane z regionem.
W 1979 r. w okolicach Miasteczka słynących z największej w Europie sieci wąwozów lessowych, gdzie na 1 km² przypada 11 km bieżących jarów, utworzono Kazimierski Park Krajobrazowy.
